Identitateen eraikuntza prozesu sozial bat da, norbanakoa gizakien mundura ekartzen denean, hau da, gizartean txertatzen denean, hasten dena. Identifikazio kolektiboko prozesu bat da, non gainerakoekiko harremanak, osotasun-indar gisa, gizabanakoa ezarritako marjina batzuen barruan determinatzen duen. Marjina horiek askotarikoak eta aldakorrak dira, gizateriaren beraren historiaren eta oinarrian dituen ekoizpen-harremanen arabera. Etapa historiko jakin baten barruan elastikoak ere badira, eta horiek sozializazio-mekanismo desberdinen arabera zehazten dira. Horien artean instituzionalizatuta daudenak topa ditzakegu, hezkuntza edo joera politiko nagusietan adierazitako masa-kultura. Izan ere, identitate kolektiboa eta bere aldagai indibidualak eraikuntza sozial gutxi gorabehera kontziente bat dira, eta ez batzuek modu oker eta errebisionistan «materialtasuna» esaten diotenaren adierazpen sinple eta absolutu bat.

Genero-identitateari dagokionez, maiz ikusten dugu akats hori. Ikuspuntu erreakzionarioaren arabera, identitate horiei buruz hitz egitea idealismoa da; baina hori argudiatzeko materialismoaren sinplifikazio biologizista zakarrean oinarritutako identitatera jo behar dute −ni materialista naiz−. Horrekin amaiera ematen diote eztabaida orori. Baina ez al da itsutasun antimaterialista identitate desberdinak eta, are, desadostasunak dituzten gizarte-taldeak daudela alde batera uztea?

Ikuspuntu erreakzionarioaren arabera, identitate horiei buruz hitz egitea idealismoa da; baina hori argudiatzeko materialismoaren sinplifikazio biologizista zakarrean oinarritutako identitatera jo behar dute −ni materialista naiz−

Identitatea, eztabaidagai den elementu gatazkatsu gisa, errealitate batean sortzen da non izan beharra ez datorren bat izate kontzientearekin, nahi izatea eta ahal izatea etengabe gatazkan dauden gizarte batean. Identitatea ezarritako funtzio sozial baten eta horri buruz dagoen ulerkeraren arteko bereizketa-krisia da. Bereizketa hori, modu kolektibo eta orokorrean gertatzen dena, soziabilitatea eta sozializazio-prozesua gizabanako sozialetik emantzipatu diren eta osotasun autoritario gisa kontrajartzen zaizkion gizarte batean gertatzen da. Hau da, identitate-krisia giza-praktika gizabanakoaren borondate askean oinarritzen ez den gizarte batean sortzen da, non gizabanakoa subjektu «automatiko» baten eranskina baino ez den; eztabaidagai ez den osotasun gisa emantzipatu den subjektu batena.

Artikulu honetan (eta gure praktika politikoan) proposatzen dugun helbururako, abiapuntua hau izan behar da nahitaez: genero-identitatea eraikuntza sozial eta politikoa da. Izan ere, argudio biologizistez harago, emakumea, gizona edo beste genero bat izatea ez dira gure gorputz biologikoaren adierazpen zuzenak. Historikoki adostasun zabala izan duen horrek ere, hau da, emakumea sexu jakin batekin identifikatzeak, eskatzen du azaltzea zergatik emakume izateak, hau da, emakume gisa identifikatzeak, gizarte-jarraibide jakin batzuk dakartzan.

Argudio biologizistez harago, emakumea, gizona edo beste genero bat izatea ez dira gure gorputz biologikoaren adierazpen zuzenak. Historikoki adostasun zabala izan duen horrek ere, hau da, emakumea sexu jakin batekin identifikatzeak, eskatzen du azaltzea zergatik emakume izateak, hau da, emakume gisa identifikatzeak, gizarte-jarraibide jakin batzuk dakartzan

Ezingo genuke feminismoa bere eremuan kritikatu emakumea genero eta identitate gisa eraikitzeko aukera onartuko ez bagenu. Besteak beste, identitatea politikoa ez balitz, onartuko genukeelako, feminismoarekin batera, emakumearen identitatea feminismoaren praktika politikoarekin lotuta dagoela, eta ez komunismoarekin. Hau da, identifikazio kolektiboko mekanismoak eraikuntza sozial bat ez balira, orduan identitatea erabatekoa eta mugiezina izango litzateke, eta aldaketa soziala ameskeria. Era berean, egia da identifikazio indibidualak, askotan, guztiz asinkronikoa eman dezakeela. Hala ere, identitate indibidualaren krisia bera, gizarte-adostasun zabala duen ikuspegitik itxuraz ilogikoak diren identifikazioak ekar ditzakeena, gizarte-identitateak eraikitzeko moduan krisi kolektibo handiago baten adierazpen bat baino ez da.

Eginbeharra identitate baten sozializazio-prozesuak identifikatzea da, fase historiko jakin batean, hau da, ekoizpen-erlazio sozialen garapen-maila batean, baina ingurune multilinealean. Horrela, ezin dugu baztertu ikastetxeetan gertatzen den identitatearen eraikuntza, ezta gaindeterminazio ideologikotzat jo ere; berreziketarako edo hezkuntza-modu berri bat eraikitzeko politikak ere ez dira berez idealistak. Idealista hau da: existitzen direnekin bat ez datozen giza-instituzio batzuetan (generoa) hezi nahi izatea.

Baina, batez ere, politika feministaren bidez egiten den identitate-eraikuntza interesatzen zaigu. Eraikuntza hori «emakumearen defentsarako politika» gisa gertatu ohi da, eta, gainerako defentsa-politikek bezala (soldatapeko lanaren defentsa, migratzailearen defentsa...), zapalkuntza-errealitate baten onarpen akritikoa diren heinean, defendatzen omen duten subjektu zapaldua iraunarazi egiten dute. Hau da, zapalkuntza-egoera baten adierazpena den identitate bat defendatzen duten defentsa-politikak dira. Horrela, zapaldutako giza-talde bateko kide izatearen harrotasunak, azkenean, talde horretako kide izaten jarraitu nahi izatea esan nahi du, talde horrek ematen baititu nortasuna eta parte izatearen sentsazioa. Horrekin, identitatearen krisi izaeraren zirkulua ixten da. Izan ere, identifikazio sozialak, azkenean, subjektutik harago dagoen errealitatearekiko mendekotasuna onartzera eramaten du, eta esaten digu benetako krisia ez dela identifikazio-krisia, baizik eta klase-kontraesanean oinarritutako gizarte-krisi handiago baten adierazpena baino ez dela.

Identifikazio sozialak, azkenean, subjektutik harago dagoen errealitatearekiko mendekotasuna onartzera eramaten du, eta esaten digu benetako krisia ez dela identifikazio-krisia, baizik eta klase-kontraesanean oinarritutako gizarte-krisi handiago baten adierazpena baino ez dela

Horrela, feminismoak egiten duen emakumearen eraikuntzak, zapaldutako subjektu gisa, berau zapaldutako subjektu gisa betikotzea dakar. Hori argi eta garbi ikusten da bere defentsa-politiketan. Adibidez, politika horietako batek dio gizon batek ezin diola emakume bati erantzun. Modu horretan, emakumea ez da emakume ahaldundu eta gizartean integratu gisa eraikitzen, bizitza sozialarekiko independentea den objektu gisa baizik; borroketan integratzen ez dena, mugimendu endogamiko batean antolatu baizik, eta, gizartearekin, gainjarritako kritika ideologikoaren forma duen kanpokotasun gisa erlazionatzen dena, baina ez mugimendu benetan emantzipatzaile gisa. Eta hori guztia arrisku batetik babesteko asmoarekin, hori bai, arrisku horri aurre egin gabe.

Azken finean, emakumearentzako espazio seguru bat bilatzen da, gizarte kapitalistaren barruan gune babestu gisa onartua, baina inola ere ez da emakumea borroka sozialean, klase borrokan, komunismoa eraikitzeko borrokan integratzera iristen. Azken batean, sozializazio feministaren forma hori klase ertaineko eta klase altuko emakumeen (burgesak) pribilegioak betikotzeko bide bihurtzen da; izan ere, emakume proletarioak politikoki menderatzeko gune seguru bat eraikitzen dute; hori bai, «gizon proletarioen atzapar komunistetatik» emantzipatuta.

Identitatea hautsi dezakeen kontraesan sozialik gabeko identifikazio kolektiborako espazio segurua eraiki nahi duten identitate politiken emaitza, hain zuzen, identitate horiekin identifikatzea posible egiten duen mendekotasun-egoera iraunaraztea da. Jakina, zapaldutako subjektuak identifikatzeaz eta goraipatzeaz ari gara; izan ere, geruza pribilegiatuek gizarte-talde jakin bati, kasu honetan emakume proletarioei, emantzipazio politiko eta sozialerako beharrezko tresnak erauzteko bitartekoak dira. Emakumeak arrazionaltasunetik defendatzen dituzten bakoitzean, eta arrazionaltasuna gizonarekin identifikatu, esaten ari direna da emakumea subjektu irrazionala dela, gizarte-kontraesanari aurre egiteko eta klase borrokan aritzeko gaitasunik ez duena. Bistan denez, emakume proletarioen gaineko pribilegiatuen erasoaldia da.