Albanian deportazio-zentro italiarrak sortzea ez da gertakari isolatu bat, baizik eta joera global baten adieraz­penik berriena; potentzia inperialista nagusiek migrazio-kontrola herrialdetik kanporatzea. Fenomeno horrek erakusten du mugak, lurraldeak bereizteko baliagarriak izateaz gain, tresna eraginkorrak direla lan-indarra metaketa-beharren arabera kudeatu eta dosifikatzeko, eta munduko kapitalismoaren erdigunearen eta periferiaren arteko lanaren nazioarteko banaketa betikotzeko.

Italiaren eta Albaniaren arteko akordioak, hain justu, kontraesan hauexek azaleratzen ditu: ekoiz­pen-modu honek migratzaileen lan-indar debaluatua behar du kontinente zaharrak nozitzen duen krisi demografikoari aurre egiteko eta Europako langile-aristokrazia ziniko eta mimatuak bete nahi ez dituen funtseko zereginak betetzeko, baina, aldi berean, gogortu egiten ditu migrazio-politikak, milioika pertsona marjinatuta eta erabateko segurtasun faltako bizitzan edukitzeko; izan ere, hori du ezinbesteko baldintza desjabetzako eta biolentziako dinamika orokor horren eraginez miseriatik eta basakeriatik ihesi datorren erreserbako industria-armada erraldoi hori menderatu eta esplotatzeko. Albanian pertsona migratzaileak barneratzeko zentroak eraikitzeak, beraz, ondo islatzen du migrazio-kontrola nola den, orobat, negozio bat eta erreprodukzio sozialerako tresna bat; nola lekualdatzen dituen geografikoki kapitalismoaren berezko kontraesanak, hain justu Europako gizarte izu eta pijoak ikusten ez dituen leku batera; eta nola uzten duten proletarioen bizitzen kudeaketa beste batzuen esku, pertsona horiek merke-merke hirugarren herrialde batzuei salduz, zeinak erreparo are txikiagoa baitute haiek zapaltzeko. 

Eztabaida juridikotik edo humanitariotik harago, hemen migrazioaren kudeaketak ekonomia globalean duen rola dago jokoan: zer irteera eman Kapitalaren begietara erabilgarritasun gorabeheratsua duen lan-indar soberakin bati, zeina muga batetik bestera mugitzen baita sofistikazio handiko oztopo doilorrei aurre egiten eta truke txanpon gisa erabiltzen baitute elite burgesen eta haien eskuin eta ezkerreko maiordomo politikoen arteko nazioarteko akordioetan. Kasu hori ikuspegi iraultzailetik aztertzeak aukera ematen du migrazio-politikak ez ezik haiek sortzen dituzten botere eta esplotazio logika orokorrak ere ulertzeko.

Laburbilduz, zentro italiarrak Albanian ezartzeko plana ezaugarri hauek dituen testuinguru baten emaitza da: Europako migrazioen kudeaketa gero eta gogorragoa, harrera-sistemak etengabe egotea larrialdi-egoeran eta gainezka, eta, beraz, “erantzun azkarrak” bilatzea, eta, ondorioz, mugen kontrola kanpora ateratzea, estatua militarizatzea eta migratzaileak Europar Batasuneko lurraldeetatik kanpora botatzeko prozedurak ezartzea, “enbarazurik egingo ez duten toki batera”, alegia.

1. ITUNAREN TESTUINGURUA ETA AURREKARIAK

1.1. Akordioa sinatzea

2023aren bukaera aldera, ordura arte Europar Batasunean inoiz ikusi gabeko akordio bat sinatu zuten Italiak eta Albaniak, Erdialdeko Mediterraneoan modu lausoan erreskatatutako migratzaileak kudeatzeko. Ituna 2023ko azaroaren 6an iragarri zuten ofizialki Italiako lehen ministro Giorgia Melonik eta Albaniako lehen ministro Edi Ramak; hala, itunak Italiari bide eman zion “migratzaileak prozesatzeko” bi zentro eraiki eta martxan jartzeko Albanian, konkretuki Shëngjin eta Gjader herrietan.

Albania morroiak, bere lurraldearen erabilera atzerriko herrialde bati uztearen truke, laguntza finantzarioa eta logistikoa jasotzen du Italiatik, bai eta Europar Batasunarekin bat egiteko prozesurako babes politikoa ere. Win-win

Italiak zuen “migrazio presioari” erantzutera zetorren ekimena; izan ere, Afrikan eta Asian gatazketatik, pobreziatik edo jazarpenetik ihesi Europara doazen pertsonen sarrera-puntu bilakatua da Italia. ACNURek eta Migrazioen Nazioarteko Erakundeak emandako datuen arabera, 2023an 150.000 migra­tzaile baino gehiago iritsi ziren Italiako kostetara, eta kopuru horrek gainditu egin zuen eskualde askoren harrera-gaitasuna, bai eta barne-tentsio politikoak sortu ere.

Akordioaren oinarrian mugak kanpora ateratzeko zenbait eredu daude, dagoeneko beste testuinguru batzuetan erabiliak, hala nola Europar Batasunaren eta Turkiaren arteko akordioan 2016an, eta Naurun eta Papua Ginea Berrian Australiak dituen prozesamendu-zentroetan. Alabaina, oraingoan diferentzia da Italiako agintariek zuzenean kudeatzen dituztela Albaniako zentroak, nahiz eta lurraldeak Albaniaren agintekoa izaten jarraitu. Hitzarmenari bost urteko indarraldia ezarri zioten hasieran, luzatzeko aukerarekin, eta hilean gehienez ere 3.000 lagun giltzapetzeko aukera ematen zuen, akordioaren berri eman zuen Reutersen lehenengo txostenen arabera.

Albania morroiak, bere lurraldearen erabilera atzerriko herrialde bati uztearen truke, laguntza finantzarioa eta logistikoa jasotzen du Italiatik, bai eta Europar Batasunarekin bat egiteko prozesurako babes politikoa ere. Win-win. Auschwitzen oihartzunak arintze aldera, akordioak, hasiera batean, bazter uzten zituen adingabeak, haurdun dauden emakumeak eta “pertsona zaurgarriak” (erredundantea badirudi ere). Plan guztia “Italiako harrera-sistemaren presioa arintzeko soluzio pragmatiko” gisa aurkeztu zuten haren sustatzaileek.

Ordea, proposatutako neurri horrek giza eskubideen arloko zenbait erakunderen eta zenbait legelariren kritikak eragin ditu, ohartarazi baitute arrisku nabarmenak dituela asilo eskubidea eta migratzaileen lege bermeak urratzeak.

1.2.Italiako migrazio egoera eta Meloniren migrazio politika

Lehen aipatu dugun moduan, Europara sartzeko Erdialdeko Mediterraneoa gurutzatzen duten per­tsonentzat sarrera-puntu nagusietako bat da Italia. Italiako Cruscotto Statisticoren arabera, pertsona horien gehienak Ginea, Boli Kosta, Tunisia, Egipto eta Bangladeshkoak dira, beste herrialde batzuen artean.

Erromak tinko eusten dio kudeaketa murriztaile horri; horretarako, Italiako migrazio politikak “ordena eta legalitatea” behar dituela argudiatzen du. Azken finean, ordena eta legalitatea burgesiarentzat, eta bazterketa eta heriotza proletariotzarentzat

Lehen ministroak, gaztetan Benito Mussoliniren jarraitzaile sutsua izanak, kontrola areagotzean eta pertsona talde horien “disuasioan” –migratzaileei eta migratzaile potentzialei beldurra eragitea– oinarritu du bere migrazio politika Gobernura iritsi zenetik. 2023ko azaroan, Melonik honako hau adierazi zuen Diputatuen Ganberan: “Ezin dugu onartu Italia izatea Europara datozen legez kanpoko migratzaileen sarbidea”. Haren Gobernuak, ondorioz, erreskateak egiten dituzten GKEen lana mugatu du, lehorreratze kopurua mugatuz eta arau berriak hausteak dakar­tzan zigorrak indartuz, tartean 2023ko urtarrilaren 2ko Lege Dekretua betetzen ez dutenen kontrako zigorrak.

Gainera, bisigu aurpegia duen duce horrek, Albaniarekin ez ezik, migratzaileen igarobideko eta jatorriko beste herrialde batzuekin ere sinatu ditu hitzarmenak, adibidez, Tunisiarekin 2023ko ekainean; haren bidez, finantzazioa eta laguntza logistikoa ematen dizkio Tunisiari, irteerak zorroztasun handiagoz kontrolatzearen truke. Gainera, aldian-aldian, herrialde horiek ordainsariak jaso­tzen dituzte eman dituzten zerbitzuengatik; horren adibide da Melonik, bere burua “kriminalitatearen azote” izendatzen duenak, Osama Al-Masri gerra-kriminala aske utzi izana.

Nazioarteko erakundeek eta giza eskubideen arlokoek behin eta berriz kritikatu badituzte ere politika horiek guztiak, Erromak tinko eusten dio kudeaketa murriztaile horri; horretarako, Italiako migrazio politikak “ordena eta legalitatea” behar dituela argudiatzen du. Azken finean, ordena eta legalitatea burgesiarentzat, eta bazterketa eta heriotza proletariotzarentza.

1.3. Aurrekari legal eta politikoak Albaniako protektoratua

Lehenengo Mundu Gerra bukatu zenetik, Italiak eragin handia izan du Albanian; protektoratua ezarri zuen 1917tik 1920ra, eta, ondoren, merkataritza- eta finantza-hitzarmenen zein arlo militarreko itunen bidez, herrialdeko arlo giltzarriak kontrolatu zituen; adibidez, ekonomia eta azpiegitura. 1920ko hamarkadan, Ahmed Zogu boterera iristean, Italiak kredituak eman zizkion Albaniari, hango zenbait sektore monopolizatu zituen, besteak beste garraioa, eta, Tiranako Itunen bidez (1926 eta 1927), bere posizioa indartu zuen Albaniako Estatuaren aliatu nagusi eta kanpo-bermatzaile gisa. Horrela, Albanian esku hartzeko eskubidea ziurtatu zuen, eta aholkulari militarrak bidali zituen hara, Albaniako Estatu modernoak Erromarekin duen mendekotasunaren oinarri historikoak ezartzeko.

Albaniak Italiarekin duen mendekotasuna finka­tzeko prozesuaren gailurra 1939ko apirilaren 7ko inbasioa izan zen; hartan, Mussoliniren tropek egun gutxian okupatu zuten herrialdea, Zog I.a erregea erbestera joan zedin behartu zuten, eta Albania Italiako Koroari anexionatu zioten. Horrela, herrialdeak Italiaren estatu satelite gisara funtzionatu zuen 1943ra arte, mandatari batzuek zuzendurik, eta militarki erabili zuen Italiak, bereziki Greziako erresistentziaren kontra. Alemaniaren okupazioaren ondoren komunistek 1944an askatu zutenean, Albaniak harremana eten zuen Italiarekin, eta ez zuen harekin harreman diplomatikorik izan harik eta Gerra Hotza bukatu, sozialismoa erori eta Albania nazioarteko kapitalek arpilaturiko narkoestatu bihurtu zen arte.

Italiak periferiako herrialdeen subordinazioan hartzen du babes, hala nola Albaniaren subordinazioan; herrialde horiek diskotekako atezain bihurtzea onartzen dute onura ekonomikoen truke, bai eta Bruselan helduen mahaian eserleku bat lortzeko promesen truke ere

XXI. mendeko Italiak, Europaren inperialismo dekadenteko potentzia zentralak, zeinak Albania beti ikusi izan baitu dendaoste gisa, migrazio fluxu konstante batek sortzen zuen kontraesana kudeatu behar zuen: migratzaileak behar zituen bere ekonomiaren sektore pobretuenei eusteko –hala nola nekazaritzari, eraikuntzari eta zerbitzuei–, baina, era berean, “zama” gisa ikusten zituen, ezin baitzituen estatu-aparatuak emandako gaitasun administratibo eta materialak gainditu, eta ezin baitzuen onartu hamarnaka mila desjabetu kolpez bere lurraldean sartzeak egonkortasun sozialari zekarkion “mehatxua”. Horrexegatik erabaki du migrazio kontrola kanpora ateratzea, bere betiko albaniar protektoratura, sozialismoaren gainbeheraz geroztik umiliatua eta zapaldua den periferiako herrialde horretara, zeinak, aspirazio nagusi Europar Batasunean integratzea izanik, atseginez onartzen baitu funtzio hori laguntza politikoaren eta finantzarioaren truke.

Legeari dagokionez, estrategia horren helburua da nazioarteko zuzenbideak asiloaren eta giza eskubideen arloan ezartzen dituen betebehar eta mugak saihestea. Prozesamendu-zentroak Italiako lurraldetik kanpora ateratzean, salbuespen-espazio bat sortzen da, non berme legalak erraz murriztu daitezkeen, edo bertan behera utzi, eta horrek migratzaileak azkar kanporatzea eta haien mugikortasuna kontrolatzea errazten du. Mekanismo horrek segmentazioaren eta bazterketaren logika kapitalista erreproduzitzen du: migratzaileen lan indarra beharrezkoa da, baina migratzaileak kontrolatu eta diziplinatu egin behar dira, oinarrizko eskubideak oso modu mugatuan izan behar dituzte, eta Kapitalak etekinak ateratzeko behar dituen migratzaileak bakarrik onar daitezke, ezta bat gehiago ere. 

Politikoki, Italiak Europar Batasunaren barruan duen posizioari eutsi nahia islatzen du Italiak Albaniarekin duen akordioak. Haren bidez, gogor eran­tzuten zaie dokumentaziorik gabeko migratzaileei, erdiko klase faxistizatuak kontrol sozial eske egiten dituen eskaera elektoral gero eta handiagoei erantzuteko. Aldi berean, periferiako herrialdeen subordinazioan hartzen du babes, hala nola Albaniaren subordinazioan; herrialde horiek diskotekako atezain bihurtzea onartzen dute onura ekonomikoen truke, bai eta Bruselan helduen mahaian eserleku bat lor­tzeko promesen truke ere.

Laburbilduz, kapitalismo globalak bere barne antagonismoak kanpora atera eta denboran atzeratzen dituela erakusten duen beste adierazpen bat besterik ez da Tiranaren baliabidea: zentro inperialistak blindatu egiten ditu bere mugak eta lan merkatuak, eta, aldiz, periferiek eta semiperiferiek migrazio-kudeaketaren kostu sozial eta politikoa onartzen dute, lan zikina alegia, egiturazko desparekotasun eta zaurgarritasun muturrekoak erreproduzitzen dituen botere joko batean. Horrenbestez, akordio hori ez da lider zoratu batzuei bururatu zaien migrazio politika murriztaile edo erreakzionario baten sintoma hutsa, baizik eta estrategia arrazional bat, Europan eta mundu osoan indarrean den lanaren nazioarteko banaketari eusteko balio duena, eta, horrekin, baita ezarritako ordena ekonomiko eta soziala babesteko ere.

2. ZENTROEN DESKRIBAPENA

2.1. Azpiegiturak

Italiak Albanian dituen deportazio zentroak Shëngjin eta Gjader herrietan daude, Lezhë probintzian biak ere, Tirana iparraldetik 50 bat kilometrora. Instalazio horiek, Italiak diseinatuak eta finantzatuak, bijilantzia altuko atxikipen-zentroek dituzten ezaugarri fisiko eta segurtasun ezaugarriak dituzte. Italiak Albanian dituen deportazio-zentroen prozesua Shëngjinen hasten da, han lehorreratzen baitira Mediterraneoan erreskatatutako migratzaileak. Iristean, migratzaileak identifikatu egiten dituzte, mediku-arreta eta arropak ematen dizkiete, eta asilo-eskaera aurkezteko modua izaten dute, baina ezin dute bertan gaurik pasatu. Egun horretan bertan, Gjaderrera eramaten dituzte autobusean migratzaileak, zentro nagusira, kostatik 20 kilometrora.

Gjader kontrol goreneko instalazio bat da; bost metroko harresi batek inguratzen du, eta kamerek, droneek eta Italiako Poliziak etengabe bijilatua dago.

Gunea modulu prefabrikatuz eraikia dago, eta hiru eremu ditu: eremu nagusi bat asilo-eskatzaileen­tzat (gehienez ere 28 eguneko egonaldietarako 400 leku ditu, baina 880 lekura handitu daiteke kopuru hori), kanporatuak izateko zain daudenentzako sek­zio bat (144 leku, leihoetan burdin-sareak dituzten logeletan), eta barne-espetxe txiki bat, 20 pertsonarentzako tokia duena, egonaldian zehar matxinatzera ausartzen direnentzat.

Deportazio zentroan jasaten duten bahiketa instituzional horretan, bertan atxikitako pertsonei askatasuna kentzen zaie, deliturik egin ez badute ere

Logelak 12 metro koadro ingurukoak dira; lau pertsonarentzako literak, armairu bat eta mahai bat dituzte; bertan bizi direnek txosten bat jasotzen dute iristean, eta gune komunak dituzte otoitz egiteko edo bideokonferentzia judizialetarako. Ez dago jangelarik: jatekoa paketetan etortzen da kanpotik, eta gune komunetan kontsumitzen da.

Bahiketa instituzional horretan, bertan atxikitako pertsonei askatasuna kentzen zaie, deliturik egin ez badute ere. Ezin dute esparrua utzi, eta etengabe ikuskatzen dituzte. Diotenez, helburua da “pertsona horien migrazio egoera gehienez ere 28 egunean ebaztea”, kanporatzearen edo nazioarteko babesa ematearen bidez.

2.2. Kudeaketa eta langileak

Deportazio zentroen kudeaketa eta funtzionamendua Italiako Estatuaren kontrolpekoa da erabat. Italiako Gobernua da instalazio horien finantzaketaren, administrazioaren eta eguneroko jardunaren arduradun nagusia, 800 milioi euro inbertitu bai­tzituen hura eraikitzen eta martxan jartzen, hasieran 5 urterako. Gainera, kalkulatu zuen pertsona bakoitzaren deportazioak milaka euroko kostua duela Erromarentzat.

Zentroetako langile gisa Italiako Poliziako kideak, Barne Ministerioko funtzionarioak eta Italiatik bidalitako langile tekniko eta logistikoak aritzen dira nagusiki. Barne-bijilantzia, espedienteen tramitazioa eta zeregin administratiboak italiar jurisdikzioaren pean egiten dira, eta Albaniako Polizia kanpoko perimetroa zaintzeaz bakarrik arduratzen da.

Egitura horrek indartu egiten du zentroon izaera estraterritoriala: lur albaniarretan dauden arren, Italiakoak dira haien kudeaketa eta haiei aplikatze­koa zaien lege-araubidea, ia enbaxada bat izango balira bezala.

Ez da argitara atera enpresa pribatu espezifikoek parte hartzen dutenik zentroen kudeaketa zuzenean, baina inbertsioa hain handia eta hain konplexutasun logistiko handikoa izanik, pentsa daiteke Albaniako edo Italiako enpresei azpikontrataturik egon daitezkeela mantentze-lanen, elikaduraren eta garbiketaren zerbitzuak, Estatuak gainbegiraturik betiere.

Eredu horren kontrako kritika nagusi moduan, kontratazioaren opakutasunak eta hornitzaileei buruzko gardentasun falta aipatu dituzte zenbait hedabidek eta giza eskubideen aldeko zenbait erakundek.

3. FUNTZIONAMENDUA ETA PROZEDURAK

3.1. Zentroetan barneratuen profila

Zentro horietan bahitutako pertsonen profila hau da, nagusiki: gizon helduak, “ez zaurgarriak”, Italiako Indar Armatuek Erdialdeko Mediterraneoko nazioarteko uretan atzemanak. Prozesatutako lehenengo taldeen profilean daude itsasoan atzemandako pertsonak, nagusiki Bangladesh eta Egiptokoak, Italiaranzko bidean zeudenak eta ez dituztenak betetzen zaurgarritasun-baldintza aitortuak: adin txikikoak izatea, haurdun dauden emakumeak izatea edo behar mediko oso larriak edukitzea.

3.2. Asiloa eta deportazioa tramitatzeko prozesua

Asiloa eta deportazioa tramitatzeko prozesua azkarra eta murriztailea izateko dago diseinatua, eta epe, eskubide eta muga oso definituak ditu. Protokoloak ezartzen duenez, pertsona bat zentrora iritsi eta gehienez ere 28 egunean ebatzi behar da haren asilo-eskaera, prozedura azeleratu bati jarraikiz. Praktikan, helburua da lehenbailehen identifikatzea zein izan daitezkeen aberriratuak, eta pertsona horiek ahal bezain laster kanporatzea. Alabaina, esperientziak erakusten du balitekeela epe horiek luzatzea; izan ere, aberriratzeak gauza­tzeko maiz hiru eta sei hilabete artean behar izaten dira, zaila baita behar den dokumentazioa lortzea, edo batzuetan ez baita akordiorik izaten jatorriko herrialdeekin.

Egonaldian zehar, barneratuek, teorian, eskubidea dute asilo-eskaera bat aurkezteko, identifikatuak izateko eta oinarrizko mediku-laguntza jaso­tzeko. Italiako epaile batek 48 orduan berrikusten du baliozkoak ote diren atxiloketa eta asilo-prozedurarako sarbidea. Eskaera ukatzen bada –eta hori gertatzen da gehienetan–, kanporatze-prozesua hasten da.

Presoek eskubidea dute erabakiaren kontrako errekurtsoa jartzeko, baina tramitazioa laburtua da, eta bermeak zehatz betetzeak baino lehentasun handiagoa du azkartasunak. Zaurgarritzat jotzen diren horiek, ordea (adingabeak, haurdun dauden emakumeak, gaixotasun larriak dituztenak), Italiara itzultzen dituzte, eta ez dira Albaniako zentroetan gelditzen.

Ez bada posible aberriratzea, migratzaileek ezin dute Albanian askatuak izan; beraz, baliteke per­tsona horiek Italiara itzultzea, eta horrek zalantzak pizten ditu ereduaren bideragarritasun errealari buruz, haren barne-logikatik bertatik hasita.

Prozeduraren helburua “deportagarritzat” jotzen diren pertsonen identifikazioa eta kanporatzea azkartzea da, baina oztopo legal eta praktiko handiak ditu. Gainera, barneratuak salbuespenezko araubide murriztaile batean izaten ditu, berme mugatuekin eta bijilantzia zorrotzaren pean

Zentro horietako bizi-araubidea zorrotza da: sarrera oso mugatua dute lege-laguntzak eta pren­tsak, eta horrek kritikak sortu ditu gardentasunari eta giza eskubideekiko errespetuari dagokienez.

Laburbilduz, prozeduraren helburua “deportagarritzat” jotzen diren pertsonen identifikazioa eta kanporatzea azkartzea da, baina oztopo legal eta praktiko handiak ditu. Gainera, barneratuak salbuespenezko araubide murriztaile batean izaten ditu, berme mugatuekin eta bijilantzia zorrotzaren pean.

3.3. Araudiaren aldaketa berriak

Telefono pertsonalak konfiskatu egiten dizkiete sartu bezain laster, eta baimendutako deiak oso laburrak dira, eguneko 10-20 minutukoak pertsonako

2025eko martxoan, Albaniako migratzaileen barneratze-zentroen erabileran funtsezko zenbait aldaketa egiten dituen dekretu berri bat onetsi zuen Italiako Gobernuak. Hasieran, zentroek helburu nagusi zuten ahalik eta lasterren prozesatzea gizon helduak, “ez zaurgarriak”, Italiak nazioarteko uretan “erreskatatuak” eta “segurutzat” jotzen diren herrialdeetatik etorriak. Ordea, araudia zabaldu egin zen, eta aplikatzen hasi zen Italiako lurretan zeuden eta asilo-eskaera ukatua zieten pertsona dokumenturik gabeak Albaniara eramateko; hau da, kanporatze-agindu bat indarrean izan eta Italiako lurretako aberriratzeko egonaldi zentroetan atxikirik zeuden pertsonak ere ere bidal zitza­keten bertara.

Aldaketa horrekin, Shëngjin eta Gjader udalerrietako zentroak aberriratzeko egonaldi zentroen Italiako sarearen luzapen gisa funtzionatzen hasi ziren, eta deportatuek aukera zuten gehienez ere 18 hilabetez bertan egoteko, harik eta Europatik behin betiko kanporatzen zituzten arte; hasieran, 28 egunekoa zen gehieneko epe hori.

Oztopo judizialen eta atxilotze-agindu batzuk baliogabetu izanaren eraginez ia hutsik egonak ziren instalazio horiei erabilera emateko jarri zuen Erromak martxan neurri hori. Horrez gain, haren helburua da, halaber, Europako Kontseiluak itzul­tze zentroei eta aberriratzeari buruz duela gutxi egin dituen proposamenekin bat egitea.

Aldaketa horien justifikazio politikoa da zentrook “migrazio kontrola indartzeko”, migratzaileak azkarrago kanporatzeko eta Italiako iritzi publikoari eta biztanleria migratzaileari “irmotasun” mezu bat bidaltzeko balioko dutela. Italiako Gobernuak dio zentro horiek mugetatik kanpo atera­tzeak eta haien erabilera zabaltzeak aukera emango duela “Italian gelditzeko eskubiderik ez duten pertsonen aberriratzea modu eraginkorragoan kudeatzeko”, bai eta harrera-sistema nazionalaren gaineko “presioa arintzeko” ere.

4. TESTIGANTZAK ETA ESPERIENTZIAK

Albaniako zentroetan giltzapean dauden per­tsonen zuzeneko testigantzetarako sarbidea oso mugatua izan da orain arte, aipatutako murrizketak eta instalazioen isolamendua direla eta. Hala ere, Guia Tani abokatu italiarrak –Gjader zentroa bisitatu duen kanpoko pertsona bakarrenetakoa izan da– zentroan barneratutako pertsona batzu­en inpresioak jaso zituen. Azaldu zuen horietako bat “alaitasun artifizialeko” egoeran ikusi zuela, ziurrenik psikofarmakoen eraginpean, eta balizko jipoi bati buruz hitz egitea saihestu zuela. Halaber, Tanik adierazi zuen telefono pertsonalak konfiskatu egiten dizkietela sartu bezain laster, eta baimendutako deiak oso laburrak direla, eguneko 10-20 minutukoak pertsonako. Bestalde, zentroko agintariek astean hogei gizon inguru iristen zirela adierazi zuten arren, abokatuak bi preso bakarrik ikusi ahal izan zituen, eta horrek okupazio oso txikia, muturreko isolamendu giroa eta eskubide zibilen ia erabateko etetea iradokitzen ditu.

4.1. Albaniako biztanleen erreakzioak

Shëngjinen eta Gjaderen, zentroen presentziak askotariko erreakzioak eragin ditu. Alde batetik, Shëngjineko inguru turistikoko eguneroko bizitza ia ez da aldatu, eta bertako askok zentroen jarduerarekiko axolagabetasuna edo ezjakintasuna adierazten dute. Beste aldetik, albaniarren sektore batzuk kezkatuta daude barneratuek jasaten duten isolamenduagatik eta instalazioek eskualdearen irudian izan dezaketen eraginagatik. Hala ere, oro har, zentroen kudeaketa “normaltasun isilean” egiten da, ez baitago barneratuen egoerari edo epe luzeko ondorioei buruzko ikusgarritasun publikorik, ezta ia eztabaida sozialik ere.

Sekretismoa, isolamendua, kontrol zorrotza eta gardentasun txikia dira nagusi, bai barneratuen­tzat, bai gizarte albaniarrarentzat; izan ere, Italiako agintariek egoeraren eraginkortasuna eta kontrola lehenesten dute.

5. ALDERDI LEGALAK

Giza eskubideen aldeko aditu eta erakunde ugarik agerian utzi dute Albaniako zentroek nazioarteko eta Europako zuzenbidearen oinarrizko printzipioak urratzen dituztela. Adierazi dutenez, asiloaren eta atxiloketen kudeaketa hirugarren herrialde baten esku uzteak mugatu egin dezake nazioarteko babesa eta oinarrizko berme prozesalak eskuratzea, bereziki prozedurak bizkortzen direnean eta abokatuekin eta senideekin harremana murrizten denean. Gainera, adituek azpimarratu dute deportaziorako “seguru­tzat” jotzen diren herrialdeen hautaketa problematikoa dela, izan ere, askotan ez da bermatzen giza eskubideen babesa estatu horietan. Paradoxikoki, segurutzat jotzen diren herrialde horietatik datozen pertsonak, maiz, “susmagarritzat” edo “arriskutsutzat” jotzen dira, nahiz eta badirudien haien jatorri-herrialdeak pertsona horiek bertara derrigor itzularazteko bezain seguruak direla.

Paradoxikoki, segurutzat jotzen diren herrialde horietatik datozen pertsonak, maiz, “susmagarritzat” edo “arriskutsutzat” jotzen dira, nahiz eta badirudien haien jatorri-herrialdeak pertsona horiek bertara derrigor itzularazteko bezain seguruak direla

Oraingoz, EBk zenbait erreparo agertu ditu, eta, gobernu batzuek Italiako saiakerarekiko interesa erakutsi duten arren, Europako Batzordeak saihestu egin du eredua esplizituki babestea. Beraien aldetik, ACNUR, Amnistia Internazionala eta Human Rights Watch erakundeek gogor kritikatu dute plana: atxiloketa arbitrarioak eta itzulketa kolektiboak izateko arriskuaz ohartarazi, eta gogorarazi dute proiektua Albaniara kanporatzeak ez duela Italia nazioarteko betebeharretatik salbuesten. Bai Italiako oposizio politikoak, bai epaileen elkarteek, bestalde, salatu dute berme falta dagoela eta Gobernua kontrol judizialak saihesten saiatzen ari dela.

Alde horretatik, oztopo nagusia judiziala izan da. Italiako auzitegiek, behin baino gehiagotan, legez kanpokotzat jo dituzte Albaniako atxilotze zentroak; hala, bertan barneratutako pertsonak Italiara itzultzera behartu dituzte eta proiektuaren operatibotasuna blokeatu dute. Epaileek argudiatu dutenez, batetik, Europako araudiak galarazi egiten du migratzaileak hirugarren herrialde batean luzaroan atxikitzea; eta, bestetik, “erabat segurutzat” jotzen diren herrialdeetatik datozen pertsonak baino ezin dira kanporatu. Horrela, bi faktore horiek mugatu egiten dute planaren irismena. Gainera, Italiako justiziak Europar Batasuneko Justizia Auzitegira ­(EBJA) jo du, Albanian aplikatutako asilo- eta deportazio-protokolo azkarraren legezkotasuna argitzeko.

Gobernuaren eta botere judizialaren arteko gatazka hain izan da handia, ezen Meloni kasu horiek berrikusten dituzten epaileen eskumena aldatzen saiatu baita. Ez du lortu: oraingoz, 2025eko uztailean, Albaniara bidalitako pertsona gehienak Italiara itzuli behar izan dituzte epailearen aginduz, eta planaren etorkizuna EBJAk hartu gabe dituen erabakien eta Erromak bere araudia Europako estandarretara egokitzeko duen gaitasunaren mende dago.

Laburbilduz, Italiak Albanian migrazioa kanpora ateratzeko duen ereduak kontrapisu juridiko batzuei egin beharko die aurre, adituen, GKEen eta auzitegien gaitzespen handiarekin. Gainera, oraingoz EBren babes irmorik ez izateak zalantzan jartzen du proiektuaren bideragarritasuna eta legitimitatea. Hala ere, eredu honen sustatzaileek ez dute hain erraz atzera egingo, eta ideia sustraitua dago jada.

6. ERAGINA

Oztopo eta kritika horiek gorabehera, badirudi Von der Leyeni, alemaniar aristokrata gisa pentsa­tzekoa zen heinean, zoragarria iruditu zaiola Untermenschen horientzat kontzentrazio-esparruak ezar­tzeko ideia; ondorioz, posible litzateke Meloniren eredua bere IV. Reich europar osoan erreplikatzeko aukera proposatzea. Gero eta faxistagoak bihurtzen ari diren Europako beste bazkide batzuek ere ez dute hain gaizki ikusi ideia. Hala, Europako bederatzi gobernuk migratzaileak deportatzeko marjina zabalagoa eskatu diote Estrasburgoko Auzitegiari, eta bai Bruselak, baita beste estatu kideek ere, arreta handiz behatzen dute Italiako esperientzia, zeina ebazpen judizialen zain baitago. Aldi berean, lege-erreformak proposatzen ari dira, hirugarren herrialdeetan kokatutako migratzaileentzako kontzentrazio-esparruei lege-estaldura emateko, baita hirugarren herrialde horiek deportatuekin aldez aurretiko loturarik izan gabe ere. Von der Leyenek dagoeneko aurreratu du bere mugetatik kanpo deportazio-zentroak sortzeko plan bat lantzen ari dela, eta legegintzaldi honetako “neurri garrantzitsuenetako” bat izango dela.

Reinhard Heydrichek eta Heinrich Himmlerrek Adolf Hitlerri proposatutako azken irtenbidea bailitzan, atxilotze-zentroak irtenbide berritzaile gisa aurkeztu dituzte Europako Batzordean, “modu eraginkorragoan kudeatzeko” haiek “migrazio-arazoa” deitzen dutena, naziek “juduen arazoa” esaten zuten bezala. Izan ere, Europar Batasuneko agintariek dagoeneko proposatu dituzte Italiako esperientzian oinarritutako lege-erreformak: atxilotzeko gehienezko epeak luzatzea eta itzulketak errazteko “herrialde seguruen” zerrendak sortzea. EBko Asilo Agentzia hirugarren herrialdeekin egin daitezkeen antzeko akordioen bideragarritasuna aztertzen ari da; alegia, migratzaileen auzia kanpora ateratzeko joera izango dela lehentasunezko estrategia orokorra etorkinen aurkako Europako politikan.

Badirudi Von der Leyeni, alemaniar aristokrata gisa pentsatzekoa zen heinean, zoragarria iruditu zaiola "Untermenschen" horientzat kontzentrazio-esparruak ezartzeko ideia; ondorioz, posible litzateke Meloniren eredua bere IV. Reich europar osoan erreplikatzeko aukera proposatzea

Hala ere, proposamenak zatiketa eragin du estatu kideen artean. Zenbait herrialdek babes sutsua adierazi dute, hala nola Mette Frederiksenen Danimarkako Gobernu sozialfaxistak eta Geert Wilders buru duten Herbehereetako “Askatasunaren Alderdiko” faxista lotsagabeek. Historikoki kolonizazioaren eta supremazismo zuriaren zale izan diren horiek koordinazio-bileretan parte hartu dute Melonirekin, Europa iparraldeko tirania etnonazionalistetan Italiako eredua errepikatzeko aukera aztertzeko. Espainiako Estatuan, Pedro Sánchezentzat kanpo-politika da antzerkia egiteko esparru gogokoena; hala, migratzaileak kanporatzeko eredu italiarra publikoki “gai­tzetsi” du legearen adar progresistak, eta kudeaketa “humanitarioaren” gidari gisa aurkeztu du bere burua. Jarrera hori barregarria bezain iraingarria da, Sánchezi ez baitzaio beharrezkoa atxilotze-zentroak eraikitzea hirugarren herrialdeetan. Espainiako agintariek migrazioa kudeatzeko eta geldiarazteko nahikoa mekanismo propio dituzte dagoeneko Estatuko lurraldean bertan. Mekanismo horiek, diskretuagoak izanik ere, Italiakoak bezain higuingarriak dira sarritan, eta bi talde handitan laburbiltzen dira:

1. Ezaugarri geografikoak: Kanariar Uharteek, Ceutak eta Melillak sarbide nahiko errazeko herrialde bihurtzen dute Espainiako Estatua Europako beste batzuen aldean, baina, aldi berean, erraztu egiten dute etorkinak kanporatzea izan ere, Afrikako postu aurreratu gisa jarduten dute, bijilantzia- eta “euste” lanetarako”, eta penintsularako immigrazioa fisikoki kontrolatzeko balio diote estatuari.

2. Diplomazia: Madril eta Rabaten arteko migrazio-lankidetza Europako bizienetako eta egituratuenetako bat da jatorrizko herrialdeekiko harremanei dagokienez, eta sarritan Maroko “lehentasunezko bazkidetzat” jotzen da, bai eta aldebiko lankidetza “eredugarritzat” ere Europako testuinguruan. Akordio horiek barne hartzen dituzte elkarrekin egindako bijilantzia, mugaren kontrola, etorkinak itzultzeko eta berriro onartzeko mekanismoak, bai eta migrazio zirkularreko eta aberriratzeko programak ere; horrek guztiak Mediterraneoko mendebaldeko ibilbidean zehar fluxu irregularrak nabarmen murriztea ahalbidetu du. Europan aldebiko beste akordio batzuk dauden arren, aurreratuagotzat jo ohi dira Espainiaren eta Marokoren arteko lankidetzaren dimentsioa eta izaera operatiboa.

Beraz, Espainiako Gobernuak Meloniren politika kritikatzen duen bitartean, eta Sánchezekmunduaren aurrean bere aurpegi faltsuki adeitsua erakusten duen bitartean, ikusten dugu Barne eta Kanpo Arazoetako Ministerioen aginduetara dituen sadikoek kontrol-dispositiboak indartu dituztela lurralde horietan eta lankidetzaren arloan. Inoiz hegoaldeko mugan etorkinak iritsi ahala kanporatu dituztela ere jakinarazi da, baita inoren kargura ez dauden adingabeak beste autonomia erkidego batzuetara lekualdatu dituztela ere, hori guztia nazioarteko erakundeek behin baino gehiagotan salatu duten lege-esparru baten babesean. Horren guztiaren erakusgai dugu, adibidez, Melillako 2022ko ekainaren 24ko sarraskia.

Sánchezek, oraingoz, ez du migrazio-kudeaketarik esportatzeko inolako beharrik: "mugari eusteko" eta barne-kudeaketako amarru guztiak hobetu ditu. Herrialde "abegitsuaren" irudiari eusten dio, eta, bitartean, Europako gotorlekua eratzen duen harresiaren gainerakoan aplikatzen diren neurriak bezain murriztaileak diren kontrol-politikak aplikatzen ditu

Gainera, Atzerritarrei buruzko Erregelamendu berria, 2025eko maiatzetik indarrean dagoena, “integrazioa errazteko erreforma” gisa aurkezten da; hala ere, praktikan, izapideak arintzea lehenesten du, sakoneko egiturazko arazoei heldu gabe.

Sánchezek, oraingoz, ez du migrazio-kudeaketarik esportatzeko inolako beharrik: “mugari eusteko” eta barne-kudeaketako amarru guztiak hobetu ditu. Herrialde “abegitsuaren” irudiari eusten dio, eta, bitartean, Europako gotorlekua eratzen duen harresiaren gainerakoan aplikatzen diren neurriak bezain murriztaileak diren kontrol-politikak aplikatzen ditu. Horrela, Espainiak Meloniren ereduari egiten dion “kritikak” marketin gisa funtzionatzen du, ez da benetako alternatiba bat. Finean, gobernu guztiek, bakoitzak bere trikimailuekin, “nahi ez dituztenak” beren herrialdera etortzea eta bertan gelditzea eragotzi nahi dute.

7. NAZIOARTEKO EREDUEN KONPARAZIOA

Mugak kanpora ateratzea eta migrazio-prozeduren outsourcinga (edozein aberraziok hartzen du itxura hobea ingelesezko izen bat jarriz gero) ez ditu Italiak asmatu; aitzitik, dagoeneko finkatuta dagoen eta hedatzen ari den joera bat dira, bai Europako gotorlekuan, bai mundu osoan. Italiak Albanian martxan jarri duen Meloniren bidea, beraz, Europar Batasunaren eta Mendebaldeko bloke inperialistaren estrategia zabalago batean kokatzen da: bide honek migrazio-kudeaketa bere lurraldeetatik kanpora eramatea bilatzen du, eta, horretarako, kontrolak eta prozedurak hirugarren estatu pobretuagoei eskuordetzen dizkie finantzaketaren eta abantaila diplomatikoen truke.

7.1. Antzeko ereduak Europan eta munduan

2016an Europar Batasunak Turkiarekin egindako akordioan, Bruselak milaka milioi euro ordaindu zituen Ankarak bere mugen kontrola sendotzearen truke, Mendebaldeko potentziek eta haien nazioarteko mertzenario wahabistek eta salafistek Sirian eragindako odolustetik ihes egiten zuten pertsonak geldiarazteko. Ordutik, EBk “migrazioari eusteko” eskema horri erantzun dio (inguruko herrialdeak finantzatu eta funtsezko ibilbideak zaindu ditu), eta Melonik printzipio hori garatu du, irudimen gehiagorekin eta pauso bat harago emanez.

Migrazioari eta Asiloari buruzko Europako Itun berriak ikuspegi hori indartzen du indartzen du igarotze-herrialdeekin akordioak sustatuz eta Europako lorategitik kanpo “itzultze-zentroak” sortuz:

• Danimarka eta “Ruandako eredua”: Danimarkako sozialfaxistek oso atsegin izan zuten britainiarren ideia,  asilo-eskatzaileak Ruandara deportatzekoa, alegia, eta kontuan hartu zuten. Afrikako herrialde horretan, espedienteak Europako lurretatik urrun prozesa zitezkeen, konpen­tsazio ekonomikoen truke.

• Estatu Batuak: Estatu Batuetako migrazio-politikan ere ikusten da mugak kanpora ateratzeko joera hori, Mexiko eta Erdialdeko Amerikako herrialdeak finantzatzen eta presionatzen baititu migrazio-fluxuak geldiarazi ditzaten migratzaileak AEBko hegoaldeko mugara iritsi aurretik.

7.2 Atzerritarrak barneratzeko zentroen (CIE)

 arteko aldeak eta antzekotasunak Espainiako Estatuan, Grezian, Turkian eta 

Tunisian:

Migratzaileentzako Espainiako eta Greziako atxilotze-eremuek –Espainiaren kasuan CIE akronimo zorigaiztokoaren bidez ezagutzen direnak– barneko euste-neurri gisa funtzionatzen dute, estatuaren lurretan bertan, eta gainbegiratze judizial txiki baten eta nolabaiteko barne-presio sozialaren menpe daude. Kudeaketa kanporatzeak, hau da, Meloniren estiloko sistemak, aldiz, aukera ematen die Europako gobernuei “arazoa” erabat urruntzeko, hedabideen ikusgarritasuna ia hutsera murrizteko eta izan zezaketen gutxieneko kontrol “demokratikoa” neutralizatzeko, erantzukizuna giza eskubideen estandar “bikainengatik” ezagunak diren herrialdeen esku utziz.

Laburbilduz, migrazioa kanporatzeko sistema Deportazio Industria Global Handi batean integratzen da, eta metaketa kapitalistaren premien aurrean masa pobretuak eta soberakinak kontrolatzea eta eustea du helburu, betiere gehiengo sozial zabalaren ongizatearen, osotasunaren eta askatasunaren kaltetan.

Beraz, Italiak Albanian duen eredua ez da salbuespena, baizik eta arau eta joera baten azken adierazpena, migrazioaren fenomenoa konpondu beharrean, nazioarteko kapitalismoaren periferietara lekualdatu, gogortu eta larriagotzen duena, noizean behin lorategiaren barrualdea zipriztintzen duena.