Langile klaseak etxebizitzaren alorrean jasaten duen miseria izendatzeko eta estaltzeko coliving bezalako anglizismoak bilatu arren, miseriak miseria izaten jarraitzen du, geroz eta modu nabarmenagoan. Higiezinen salerosketan eta alokairuan aritzen den Idealista atariaren azken ikerketak ezin argiago dio: "Azken urtean bikoiztu egin dira maizter potentzialek logela partekatuen iragarkietan egindako kontaktuak. Eskaintza hainbeste murriztu denez, logeletarako sarbidea nabarmen zaildu da".

Ferran Font pisos.com atariko ikerketa-zuzendaria bat dator, eta datozen hilabeteetan "alokairu partekatuen bila ari diren pertsonen boom bat" gerta daitekeela iragarri du hark ere, partekatutako alokairuen kontaktuen estatistikei begira: "2022an, gure zifretan ikusten dugu jarduerak %6 egin duela gora iazko aldi berdinaren aldean".

Ondorioz, Gonzalo Bernardos Bartzelonako Unibertsitateko Higiezinen Masterreko zuzendariak aurreikusten du logelen prezioa %5 eta %10 artean garestitu daitekeela 2023an. Hala ere, Bernardosen arabera, arazoa ez datza alokairu-eskaintzan bakarrik, eskariak ere eragiten baitu: "Lehen, jendea gurasoekin bizi zen ezkondu arte, edo irabazten zuen soldatak [etxebizitza] erosteko aukera ematen zien. Baina bizitza aldatu egin da: gaur egun alokairuko pisuak falta dira, eta eskaria ohikoa baino handiagoa da".

Merkatu tenkatua

Langile klasearen proletarizazio-prozesu bat indarrean den heinean, etxebizitzarik erosi ezin duten maizterrez betetzen ari da alokairu-merkatua, soldata baxuegiak dituzten langile gazte eta ez hain gaztez, alegia. Baina, zer gertatzen da etxebizitzaren merkatua nahiz diru-laguntza publikoak jabeen eta hipotekatuen gehiengo sozial baten existentziaren arabera egituratuta badaude? Hor datza Hego Euskal Herriko zein Espainiako Estatuko arazoa.

Alokairuaren merkatua geroz eta tenkatuago dagoela berresten du Idealista atariaren behaketak. Haren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoa da estatu mailan logelen alokairu garestienak dituen lurraldea, Bartzelonaren eta Madrilen ostean. Emantzipatzeko bestelako modurik aurkitzen ez duten sektoreentzako alternatiba ohikoena da aurrekoa, baina aukera hori ere estutzen hasi dela adierazten dute datuek.

Gelen ohiko eskariari, ikasle eta gazteengan arreta handiagoa jartzen duenari, egoera ekonomikoak bakarrik bizitzen jarraitzeko aukerarik ematen ez dien beste pertsona batzuk ere gehituko zaizkio. Aldaketa hori, neurri batean, "enplegu-sorreraren geldialdiak" areagotuko omen du Bernardosen ustez: "2023an lan-merkatuak ez du orain bezala tiratuko, eta jende askoren ordainketa-gaitasuna ez da handituko. Alokairu partekatuak ikusiko ditugu modu masiboan. Eskaintza eskasak merkatutik bota eta gelak partekatzera baztertzen zaitu", iragarri du Bernardosek. Gauzak horrela, 2023an pisua ezezagunekin partekatzea "produktu izarra" izango dela ondorioztatu du adituak Bartzelonako Unibertsitatean egindako etxebizitza txostenaren aurkezpenean.

42 urterekin alokairu partekatuan

Idealista-ren ikerketara itzulita, bada beste datu esanguratsu bat: EAEn etxebizitza partekatzen duen maizterraren batez besteko adina 30 urtetik gorakoa da. Zenbait tokitan, Gasteizen (Araba) adibidez, profil hori are larriagoa da, pisua partekatzen duen batez besteko gasteiztarrak 42 urte baititu, eta 330 euro ordaintzen du logela bat izateagatik. Alokairu-modalitate horren prezioa %1 igo da, eta eskaintza, berriz, % 3 murriztu da 2021etik 2022ra. Bestela esanda: alokairu-etxebizitza partekatzen duen gasteiztar prototipoak ez du Gaztelagunen laguntzak jasotzeko adinik, 2021ean baino %1 gehiago ordaintzen du, eta duela urtebete baino zailagoa du berezko sabaia eskuratzea, eskaintza ia erdira murriztu delako.

Are dramatikoagoa da Donostiako (Gipuzkoa) egoera. Logeletako maizterren batez besteko adina 32 urtekoa bada ere (kopurua, hala ere, altua da), alokairua partekatuta bizi den donostiarrak Espainiako Estatu osoko preziorik garestienak ordaintzen ditu, batez beste, 460 euro ordaintzen baititu Gipuzkoako hiriburuan alokatuta bizitzeagatik. Han, prezioak %13 igo dira azken urtean, inflazio-indizea bera baino gehiago; nahiz eta, teorian, alokairu-kontratuen berritzea %2ra mugatzen den den.

Hori gutxi balitz, logelen eskaintza %71 murriztu da Donostian. Hau da, iaz eskuragarri zeuden hamar logeletatik hiru baino ez dira geratzen gaur egun alokatzeko, lurzoru bizigarriaren lehia gero eta biziagoa den hiri batean. Halaber, langile klase donostiarraren geruza xumeenak inguruko beste udalerri batzuetara botatzen ari dira, Lasartera (Gipuzkoa) edo Hernanira (Gipuzkoa), esaterako. Donostiako prezioak jasanezinak dira euren poltsikoentzat.

Bilboko (Bizkaia) zifrak ere ez dira askoz ere itxaropentsuagoak: eskaintza %26 murriztu da eta prezioak %2 igo dira azken urtean. Bizkaiko hiriburuan logela bat alokatzeak, batez beste, 370 euro balio du. Eredu horren barruan alokatutako maizterren batez besteko adina 34 urtekoa da.

Alokairurako diru-laguntzen iruzurra

Orkestra Lehiakortasunaren Euskal Institutuaren azterlan baten arabera, 35 urtetik beherako gazteen %64 ez dira oraindik emantzipatu EAEn. Oso bestelakoa da Eusko Jaurlaritzaren Gaztelagun alokairurako diru-laguntza jasotzen duten pertsonen kopurua: 2.694 lagunek baino ez dute jasotzen, gaur-gaurkoz. Beraz, esan daiteke Eusko Jaurlaritzak 2019an abian jarri zuen gazteentzako alokairu-laguntzen programak ez duela ezarritako helburuaren erdia ere lortu, 2022rako 6.000 pertsona inguruk laguntza horiek jasotzea ezarri baitzuten xedetzat. Hori gutxi balitz, laguntza jasotzen dutenen ia erdiak 30 urtetik gorako pertsonak dira.

Berrikusketak

Testuinguru horri Gaztelagunen bidez hilean banatzen dituzten 250 euroko diru-laguntzak jasotzeko zailtasunak gehitu behar zaizkio. Langile ugariri ukatu egiten dizkiete, arrazoi desberdinak tarteko: EAEn behar adina denbora erroldatuta ez egotea, oinarrietan zehazten den alokairuaren prezioa (750 euro) baino garestiagoa izatea, urteko 18.000 euroko gehienezko soldataren langa gainditzea, eta abar. Hau da, baldintza ez irrealak ezartzen dituzte nahita, ahalik eta laguntza gutxien banatzeko.

Egoeraren larritasuna ikusita, Eusko Jaurlaritzak moldaketa batzuk txertatuko ditu laster, baina ez handiegiak: gehieneko diru-sarrerei dagokienez, 18.000 eurotik 24.500 eurora igaro dira; pisuaren alokairuaren prezioa 750 eurotik 800 eurora igo da; hileko banatuko duten gehieneko zenbatekoa 250 eurotik 275 eurora igo da, diru-laguntza jasotzeko hiru urteko gehieneko epea kendu da eta 36 urtera arte jaso ahal izango da, epe mugagabean, baldintzak betetzen badira. EAEra iritsi berrien kasuan, erroldatzeko gutxieneko denbora urtebete izatetik sei hilabete izatera igaro da.

Baldintzak zertxobait leundu arren, langile klaseko gazteen bizi baldintzek gogortzen jarraitzen dute. Alokairuaren prezioen gorakadari sektore horren batez besteko soldata baxuak gehitu behar zaizkio: 1.200 euro. Ondorioz, gazte askok euren soldataren erdia baino gehiago bideratu behar dute alokairua edota hipoteka ordaintzera. Eta bistan da azken horiek gutxiengo bat direla. Orkestraren txosten baten datuen arabera, 18 eta 34 urte arteko gipuzkoar batek hilean kobratzen duena baino %122 gehiago irabazi beharko luke, gomendagarria denaren gainetik zorpetu gabe etxebizitza bat eskuratu ahal izateko. Gainera, egungo soldatarekin 114.252 eurotik eta 46 metro karratutik beherako etxebizitza bat eskuratu ahal izango luke. Horri guztiari gehitu behar zaio etxebizitzen eskaintza eta eskaria ez datozela bat, eta gainera alokairu turistikoak ohiko alokairuari gainjartzen ari zaizkio.