Badirudi datorren ikasturte politikoak Euskal Autonomia Estatutuaren erreforma ekarriko duela, EAJk, EH Bilduk eta PSOEk hitzartutakoa. Erreforma horrek aldaketa sinboliko bat ekarriko luke testuan, eta aldatu egingo luke orain arte indarrean egon den formula (hau da, Euskal Herria "autogobernu zabala izateko eskubidea duen nazionalitate historiko" gisa aitortzea), Euskal Herriari buruzko definizio zehaztugabe bategatik, "nazio" gisa. Argi dago aldaketa hori kosmetikoa dela, eta bere funtzioa dela, autodeterminazio-eskubidearen aldeko jarrera politikoak hobetu beharrean, nortasunari lotutako sentimenduak piztea eta horiek nolabait asetzea, realpolitik pixka batekin. Balizko erreformaren funtsik eza gorabehera, euskal alderdi nazionalistak, zalantzarik gabe, fitxa mugitzen ari dira, bata edo bestea izan dadin pina jantzi dezakeena. EAJk bere profil nazionalista areagotu du folklore dosi handiekin, eta aldi Berean ika-mika sortu nahi du EH Bildurekin. Azken horrek, bere aldetik, Gure Esku plataforma berpiztu du, mobilizazio handi bat izan nahi zuena deituz, herritarren bultzada irudikatzeko aurreikusitako aldaketa instituzionalaren motore gisa.

Gure Eskuren mobilizazioa, baina, ez da espero zitekeen bezala atera. 2018ko giza-katean parte hartu zuten 175.000 pertsonetatik urrun, Gara egunkariak lerroburura "milaka pertsona" edo "jendetza bat" eramatearekin konformatu behar izan zuen aurreko astean. Gainera, deigarria zen bertaratutakoen artean gazte gutxi egotea. Hori diot, ez besterik gabe tematzeagatik, baizik eta kontraste-puntu oso esanguratsua iruditzen zaidalako EH Bilduk egiten duen integrazio eta erreformismo lotsagabearen estrategiaren ondorioak baloratzeko. Autokritikari alergia izaten hainbat hamarkada daramatzatenek, hemen utz dezakete testu honen irakurketa; eta azalpen zirkunstantzialak, konspirazionistak edo soziologikoak bilatzen jarrai dezakete (ikurrinak edo Nafarroako banderak direla, ez dagoela gazterik gero eta etorkin gehiago daudelako... Denetarik irakurri dut). Baina, gainerakoei, beren estrategia arrazionalizatzeko eta dagoeneko agerikoak diren ondorioak baloratzeko gonbita luzatzen diet.

Arnaldo Otegik, Estatutua erreformatzeko balizko ituna justifikatzeko, "autogobernuaren oinarrizko kanpalekutzat" jotzen zuen; hau da, Otegiren ustez, lege-testu batean modu sinbolikoan jasotako nazio-aitorpena aurrerapauso txiki bat izango litzateke, eta horrek beste aurrerapen batzuk ahalbidetuko lituzke nazio-aitorpenaren eta autogobernuaren arloan. Zentzua izan lezake (Otegiri inoiz ez zaizkio gaizki eman diskurtso politikoak), baina, estrategiari arreta handiagoz begiratuz gero, ikusiko dugu bi ondorio saihestezinetara daramala. Alde batetik, klasearteko itun bat birfundatzea, haustura politikoko indar bat izandako Ezker Abertzalea behin betiko barne hartuko lukeena, eta euskal oligarkiaren agenda politikoa eta ekonomikoa aplikatzea bermatuko lukeena. Eta, bestetik, autodeterminazioaren aldeko borroka potentzial emantzipatzailea duen borroka bat bihurtu zuten baldintza politikoak eta kulturalak erabat desagertzea, eta, ondorioz, gizartea desmobilizatzea. Otegik proposatzen duena, gora egiteko "oinarrizko kanpamentu" bat baino gehiago, hutsera egindako "oinarri-jauzi" bat da. Ez ditu autodeterminazio-eskubidea gauzatzeko aukerak areagotzen, eta are gutxiago segurtatzen du eskubide hori gauzatzeak euskal proletalgoaren posizio politikoa hobetuko lukeenik, alderantziz baizik.

Oinarri-jauzi horretan, abiadura handiz ari dira behera egiten: autodeterminaziotik "erabakitzeko eskubidera", aldebakartasunetik aldebikotasunera; PSOE "GALen alderdia" dela esatetik, "orain Sanchezen gobernuarekin aukera historikoa" dugula esatera; independentzia haustura sozial eta politikorako bide gisa aldarrikatzetik, eskumen gehiago izatea aldarrikatzera, erdi-mailako klase nazionalak salbatzeko... Argi eta garbi esanda, estrategia neoestatuario berriak eta horri dagokion mobilizazio-dinamikak erabat hausten dute Ezker Abertzalearen programa historikoarekin (subiranotasunaren onarpena, lurraldetasuna, autodeterminazioaren printzipioa), eta autonomismorako eta erabateko integraziorako erorketaren anatomia honetan, ez da harritzekoa independentzia defendatzen zuten indar sozialek behera egitea. Agian iritsiko da Otegi bere oinarrizko kanpamentura, baina, bidean, independentziaren aldeko babesaren zati handi bat galduko du, erreforma instituzionaletarako alderdiek erdietsitako itunek ez dutelako zertan izan presio sozialaren ondorio, eta funtsik gabeko itun horien aurrebaldintza delako presio horrek oinarritzat zituen printzipio politikoak baliogabetzea.

Hala ere, gogoeta hori zirkunstantziala izan liteke. Hau da, egungo joera beheranzkoa izan arren, baliteke uneren batean atsekabe sozialak (krisi ekonomikoak eta estatuen legitimitatearen krisiak areagotuta) independentziaren aldeko mugimendua bultzatzea eta alderdi subiranistek aurrera egin behar izatea, horren buruan jartzeko. Horregatik, gure kezka ez datza soilik mobilizazioen arrakastan edo gainbeheran, baizik eta bide-orri autonomistak uzten dizkigun baldintza politikoetan. Zentzu horretan, "nola?" eta "norekin?" galderek baldintzatzen dute "zertarako?"; eta Peio Otxandianok erantzuten dio horri: bere ustez, estatus politikoa berrikustearen aldeko gehiengo bat (EAJren eta EH Bilduren arteko batura) eta gehiengo aurrerakoi bat (PSOEren eta EH Bilduren arteko batura, ulertzen da) egon badaude, eta, beraz, EAJrekin eta PSOErekin "herri-akordio handiak" egin behar dira. Zertarako? Hemen hobekuntza ekonomikoak eta sozialak erabaki ahal izateko. Jarraian, Otxandianok gaineratzen du badakitela nazioarteko agertokian erronka handiak daudela eta "gure nazio txikiak" ahalik eta hoberen kokatu behar duela bere burua. Horren guztiaren benetako emaitza da itun interklasista bat, oligarkiak ordezkatzen dituzten alderdien eta erdi-mailako klase nazionaletako batzuk ordezkatzen dituen alderdiaren artekoa, turbulentzien garai honetan duten posizioa hobetzeko. Eta horretarako baldintza da EAJk eta PSOEk ordezkatzen duten eta EH Bilduk bere egiten duen agenda antiproletarioa onartzea, hau da, bertako proletalgoa ekonomikoki eta sozialki zapaltzea eta jarrera inperialista kosta ahala kosta defendatzea. Gauza bera dira EH Bilduk erdi-mailako klase nazionalen egonkortasun handiagoa hitzematea eta PSOEk aurrekontu militarra handitzeko edo EAJk proletalgo pobretuenari murrizketa sozialak egiteko dituzten neurriak. Eta beren arteko batasuna agerian geratuko da EH Bilduk botere-kuota handiagoak administratzeko aukera duenean eta, inolako eragozpenik gabe, politika horiek eta beste batzuk aplikatzen dituenean.

Gogoratu beharko litzateke interklasismoa ez dela berria Ezker Abertzalean; izan ere, bere helburu nabarmena, doktrina finkatu zenetik, fronte nazional bat sortzea izan da. Interklasismo horrek gaur egun hartzen duen forman datza berritasuna, ordea: fronte nazional antioligarkikotik, eduki herrikoia zuena eta burgesia nazionala eta proletarioa batu nahi zituena, erdi-mailako klaseko edukia duen eta Espainiako oligarkietan integratutako eta horiei lotutako burgesia bat interpelatzen duen fronte nazionalera. Lehengo interklasismoak haustura politikoa sortu nahi zuen Trantsizioaren arrakalak aprobetxatuz, eta gaur egungoak itunen bidez integratu nahi du; erdi-mailako klaseen interesak oligarkien interesekin bateratu nahi ditu.

Gaur egun, proletalgoaren emantzipazio unibertsala defendatzen dugunoi, ez eskema batek ez besteak ez digute balio. Bata sutsuki antiproletarioa da, eta bestea, berriz, ezinezkoa. Komunistentzat autodeterminazioa oinarrizko eskubide demokratiko bat da, eta gure interesa eskubide horri aterabide iraultzaile bat ematea da; haustura-proiektu bati ekarpena egingo dion modu batean eta proletalgoarentzako eskubide politiko eta ekonomiko guztien berme bat izan dadin. Premisa horren pean, autodeterminazio-eskubidea gauzatzeko behar diren indar sozialak Euskal Herrira mugatzen badira, emaitza beti izango da paktismoa eta proletalgoa prozesu horretan azpiratzea; horregatik eraiki behar da nazioartean mugimendu proletario bat, autodeterminaziorako eskubidea gauzatzeko berme nahikoa izango dena. Autodeterminazioaz ari garenean, estatu-botere proletario propio bati buruz ari gara, hau da, estatu sozialista bati buruz, proletalgoaren borondate nazionala burgesia nazionalaren interesetatik bereiziz eta prozesu sozialistarekin eta nazioarteko iraultza proletario baten beharrarekin bat eginez.