Egurre Gazte Asanbladak apirilean ireki zuen bere garaian Gernikako Gaztetxea izandakoa, eta bertan zaudete ordutik. Zertarako zabaldu zenuten berriz espazioa?

Anitz Arronategi: Espazioaren helburu nagusietako bat da politizaziorako espazio bat edukitzea Gernikan, gazte langileon antolakuntza politikoa sustatuko duena. Ikusita zer nolakoa den despolitizazioa gazteen artean, oso garrantzitsua da horrelakoak egotea. Helburu nagusia da, beraz, politika egiteko espazio bat edukitzea.

Horrekin batera, eskualdeko gazteoi eragiten diguten arazoei aurre egiteko toki modura ikusten dugu; adibidez, elkartzeko eta harremantzeko espazioen faltari. Edo, beste adibide bat ematearren, Busturialdean orain Guggenheim makroproiektua egin nahi dute; eskualdea turistifikatzen ari dira eta horrek ondorio asko ditu gazteongan, besteak beste, aisialdiaren pribatizazioa. Gernikako gazteok aisialditik kanpo geratzen ari gara. Horren kontra, gazte langileei bideratutako aisialdia eskainiko dugu Gaztetxean, bai ekimen kulturalekin, bai kirolean.

Zer nolakoa izan da erantzuna herriko gazteen artean?

A. A: Lehen unetik izan dugu babesa. Jende mordoa hurbildu da antolatu ditugun egitarauetara, auzolanetara eta asanbladetara. Ikusten da herriko gazteek benetako beharra zutela halako espazio bat edukitzeko, eta sinesten dutela aurrera eramaten ari garen proiektuan. Orain, erronka nagusia espazioa egonkortzea da; obrak egiten ari gara eta egitarauekin hasi gara.

"Ikusten da herriko gazteek benetako beharra zutela halako espazio bat edukitzeko, eta sinesten dutela aurrera eramaten ari garen proiektuan"

Egindako borrokari esker, apirilean lortu zenuten Burlatako Gaztetxearen desalojo saiakera gelditzea eta hura beste espazio batera birkokatzea. Udaletxeko kateatzea izan da unerik sonatuena, baina nola laburbilduko zenuke egindako borroka?

Saioa Velasco: Duela urtebete inguru udalak Nogalera 2025 proiektua aurkeztu zuen, eta barruan sartzen zen Gaztetxearen eraisketa. Orduan hasi zen azken borroka hori: udalarekin elkartu ginen soluzio bat bilatzeko, eta hilabete luzez egon gara negoziazio-prozesuan. Udalak hasieratik erakutsi du Gaztetxearentzako alternatiba bat lortzeko borondate eza: gure proposamen guztiei ezetz esaten zien. Egoeraren berri publikoki eman genuenean, udal-gobernua seinalatzean eta herrian arazoa sozializatzean aldatu zuen jarrera.

Gaztetxea lekualdatzeko espazio bat proposatu ziguten. Hala ere, espazioari lotutako proposamen bat soilik zen, eta leku horrek nabarmen mugatzen du Gaztetxearen jarduna. Hori ikusita, jardun guztiarekin jarraitzeko alternatiba bat eskatu zuen Gazte Asanbladak; jaietarako txoznagunearekin edo urtean zehar antolatzen ditugun egitarauekin jarraitu ahal izateko beharrezko baliabideak izatea, alegia.

Udalak ez zuen hori onartu hasieran. Gero, gainera, asanbladak propaganda egiteko duen eskubidea murrizten zuen klausula bat sartu zuen. Azken hilabeteetan gehiago ezagutu den borroka hasi zen orduan. Ikusita urtebeteren ondoren ez genuela irtenbide bat lortu, asanbladako bi kide udaletxera kateatu ziren martxoaren 17an. Egun horietan, udalaren jarrera berdina izan zen: ez zuen ardurarik hartu bere gain. Guk borroka egin genuen eta mobilizatu egin ginen Gaztetxearen alde, eta horren ondorioz, udalak behartuta ikusi zuen bere burua guk exijitutako baldintzak onartzera. Exijentzia horiek ez ziren aste horretan iritsi, baina egin genuen borrokaren ondorioz onartu zituen udalak aste horretan.

Jendea harritu egiten da, daukagun udal-gobernua progresista delako eta uste zuelako udal-gobernuak erraztasunak emango zituela soluzio baterako. Baina urtebetez luzatu den borroka-prozesu bat eraman behar izan dugu aurrera, irtenbide bat lortzeko. Ez da bide erraza izan eta ez digute ezer oparitu.

Zer ikasi dezakegu Burlatako gertakarietatik?

S. V: Zazpi urte hauetan, lehenengo Gaztetxea okupatu genuenetik, ezegonkortasuna izan da instituzioen partetik jaso duguna. Beti egon gara ezegonkortasunean. Argi dago antolakuntza independenterako espazioak ez direla haien interesekoak, ez dituztelako espazio horiek kontrolatzen, eta, beraz, ez dituztela haien herrietan izan nahi. Baina espazio horien beharra nabarmena da guretzat. Iruñerrian egoera oso larria da, azken Gaztetxeetako bat baita Burlatakoa, eta desmobilizazio eta despolitizazio garai honetan, nabaritzen da zergatik gauden horrela. Ez daukagu ia espaziorik gazteok elkartu eta antolatu gaitezen.

"Garbi geratu da borrokari eta mobilizazioari esker lortu dugula Gaztetxe berria; jendearen babesagatik, elkartasunagatik, indarragatik"

Bestalde, garbi geratu da borrokari eta mobilizazioari esker lortu dugula Gaztetxe berria; jendearen babesagatik, elkartasunagatik, indarragatik. Indar-erakustaldi bat egin eta gero, manifestazioaren bidez adibidez, nabaritu da horixe dela bidea Gaztetxeak lortzeko.

Bilboko Errekalde auzoan apirilean desalojatu zuten Etxarri II Gaztetxea. Nola laburbilduko zenuke hura defendatzeko borroka?

Aihoa Orrantia: Etxarri hamar urtez egon da okupatuta, eta denbora guztian egon da jopuntuan. 2016an espazioa itxi zuten Pablo Haselek bertan emandako kontzertu bategatik, eta duela bost urte jada egon zen Gaztetxearen aurkako desalojo-agindu bat. Hori gelditzea lortu genuen, eta lortu bagenuen, jasotako babes guztiagatik izan zen. Egunean bertan, Polizia agertu ere ez zen egin azkenean.

Aurtengo martxoan jakin genuen Etxarri desalojatu nahi zutela, zonalde osoan Amenabar enpresak hainbat etxebizitza eraiki nahi dituelako, horietako asko luxuzkoak, nahiz eta babes ofizialeko batzuk ere izango diren, udalak aurpegia zuritzeko. Gaztetxea desalojatu nahi zutela jakin genuenetik esan genuen hura defendatuko genuela, eta horri begira egin genituen lan-egunak, egitarauak, manifestazio bat…

Nik hala laburbilduko nuke azken prozesua: intentsitate handikoa izan da, baina baita motibagarria ere. Intentsitate handikoa lan handia eskatu duelako, baina motibagarria Euskal Herri, Bilbo zein auzo mailan babes handia jaso dugulako. Horrek eman digu indarra aurrera jarraitzeko.

Desalojoaren egunak intentsitate handikoak izan zirela diozu. Ertzaintza apirilaren 3an bertaratu zen Gaztetxera, desalojorako finkatutako egunaren bezperan. Zein izan zen erantzuna?

A. O: Erantzuna nire ustez eredugarria izan zen. Ertzainak aurreko egunean agertu ziren, arratsaldeko 18:00etan. Ez genuen espero, baina jendeari deitzen hasi ginen, eta bost minutuan Etxarri kanpoan bazegoen jada jende piloa, Euskal Herri osokoa. Hor ikusten da benetan gazte langileok ikusten dugun beharra Gaztetxeak defendatzeko.

"Erantzuna nire ustez eredugarria izan zen. [...] bost minutuan Etxarri kanpoan bazegoen jada jende piloa, Euskal Herri osokoa. Hor ikusten da benetan gazte langileok ikusten dugun beharra Gaztetxeak defendatzeko"

Errepresio latza jasan zuten Etxarri defendatzeko mobilizatu ziren pertsonek.

A. O: Izugarria izan zen errepresio poliziala. Hainbat atxilotu eta zauritu izan ziren, eta gogor salatzen dugu gertatutako guztia. Uste dugu argi geratu zela Poliziak sistema kapitalistan betetzen duen funtzioa dela sistema kapitalista bera babestea eta langile-klasea erreprimitzea. Eta uste dugu, beraz, arazoa ez dela polizia-eredu bat edo beste behar dugula; Polizia "demokrata" batek ez zukeen beste modu batera jokatuko. Arazoa Polizia bera da.

Zein mezu emango zenieke une honetan borrokan ari diren Gaztetxeetako kideei?

A. O: Gazte langileak animatu nahiko nituzke Gaztetxeetan eta Gazte Asanbladetan parte hartzera, Gaztetxeak irekitzera eta Gaztetxeak defendatzera, sozializatzeko eta politizatzeko beharrezko espazioak direlako eta ezin ditugulako galdu.

Durangon ere desalojo bat jasan zenuten 2024ko abenduan. Kaletik Gaztetxera asanbladatik hilabete horren hasieran ireki zenuten Gaztetxe berria, espazio baten alde hainbat hilabetez lanean aritu ostean. Nola izan zen prozesua?

Olatz Gorritxategi: Aurretik ere egon zen beste Gaztetxe bat Durangon, Sorginola, baina bota egin zuten, eta asanblada hilik zegoen; espazioa galtzean jardun gabe geratu zen. Beraz, beharra ikusten genuen asanblada berri bat sortzeko, eta duela ia bi urte sortu zen Kaletik Gaztetxera. Ikaspenak aterata, eztabaida eta hausnarketa batzuk izan genituen: zehaztu genuen, adibidez, asanblada batek bete behar duen funtzioa dela politizaziorako espazio eta erreferente izatea, espazio seguru bat izatea, eta diru-sarrerek mugatuko ez duten aisialdi-eredu bat eskaintzea. Ikusi genuen, gure herrira ekarrita baina ikuspuntu orokorrago batekin, gazte langileok ditugun problematikei aurre egiteko, asanblada aktibo batek egon behar duela, ez daukana helburu nagusitzat espazio bat bere horretan. Baina, horrekin batera, ikusten dugu jarduna aurrera eramateko oso beharrezkoa dela Gaztetxe bat.

"Zehaztu genuen asanblada batek bete behar duen funtzioa dela politizaziorako espazio eta erreferente izatea"

Gaztetxearen aldarrikapen hori erdigunean jarri genuen hasieratik, eta egun garrantzitsua izan zen Durangoko Gazte Eguna. Orduan erabiltzen genuen espazioan ekitaldi bat egin genuen, Gaztetxeen eta langile kontrolpeko espazioen beharra aldarrikatzeko, eta babes handia jaso genuen.

Baina udalak askotan eraso du asanblada, eta egun horren ostean ere hala egin zuen: erabiltzen genuen espazio hori itxi zuen, inolako abisurik eman gabe. Orduan hasi ginen udala seinalatzen, beti ere, Gaztetxe baten beharrean zentratuta. Aurrerago, Gaztetxea zabaldu eta Durangoko Azokan aurkeztu genuen.

Gauza mordoa gertatu zen abenduko egun horietan: Gaztetxearen aurkezpena, legez kontrako sarbide-kontrol poliziala, kargak, desalojoa… Nola gogoratzen dituzu egun horiek?

O. G: Oso emozionanteak eta oso politak izan ziren. Aurrez Gaztetxerik izan gabe, eta ulertuta gizarte kapitalistan zein zaila den halako espazioetara sartzea, oso motibantea izan zen lortu izana. Jende asko hurbildu zen eta pentsatzen hasi ginen zenbat gauza egin ahalko liratekeen bertan, baina jakitun ginen udalari ez zitzaiola interesatzen gu bertan egotea, eta aukera erreal bat zela gu botatzea. Baina egitarau mordoa jarri genuen martxan, lekua atontzen hasi ginen, inguruko asanbladen babesa jaso genuen…

Desalojoaren ondoren ere martxan segitu zenuten. Zein da egoera une honetan?

O. G: "Borroka ez da bukatu" leloa hartu dugu, adierazteko borroka ez dela espazio batera mugatzen eta espazio batekin bukatzen. Asanbladaren helburu nagusia politizazioa eta gazte langileen problematikei aurre egitea da, eta horregatik diogu: bota egin gintuzten Gaztetxetik, baina sekulako babesa jaso genuen eta ikusi zen Durangon Gaztetxe bat behar dela. Guk borrokan jarraituko dugu sinesten dugun horren alde, eta Gaztetxe baten alde.

"Inondik inora ez da ulertu behar, espazio batetik botatzen gaituztenean, porrot bat denik eta ez denik ezer lortu"

Egitarauekin jarraitzen dugu, artearen edo kirolaren inguruan hausnartzen, politizatutako diskurtsoak zentroan edukita. Inondik inora ez da ulertu behar, espazio batetik botatzen gaituztenean, porrot bat denik eta ez denik ezer lortu. Uste dut lortu duguna oso garrantzitsua izan dela.

Galdera sinple eta aldi berean zail bat: Gaztetxeak zertarako?

O. G: Uste dut Gaztetxeak, Gazte Asanbladak eta, oro har, langile kontrolpeko espazioak eta asanbladak oso garrantzitsuak direla gazte langileon problematikei aurre egiteko. Ez soilik herri mailan. Gaur egun, esaterako, funtsezkoak dira gora doan erreakzioari aurre egiteko, politizaziorako eta kapitalismoan ulertzen den aisialditik irtengo den eskaintza bat egoteko, ez duena bakoitzaren gaitasun ekonomikoak mugatuko.

S. V: Nik uste dut Gaztetxeak eta Gazte Asanbladak gazteok elkartzeko espazioak direla, antolatzeko eta borrokatzeko aukera ematen digutenak.

"Gaztetxeak beharrezkoak dira, orain bereziki, gazteoi buruan sartu nahi dizkiguten ideia erreakzionarioei aurre egiteko. Horretarako espazio seguruak behar ditugu; ideia horien aurka jendea politizatuko dutenak"

A. O: Niri gustatuko litzaidake azpimarratzea Gaztetxeak beharrezkoak direla, orain bereziki, gazteoi buruan sartu nahi dizkiguten ideia erreakzionarioei aurre egiteko. Horretarako espazio seguruak behar ditugu; ideia horien aurka jendea politizatuko dutenak eta, horretarako, gazte langileon artean pentsamendu kritikoa zabalduko dutenak.

Askotariko erasoak jasaten dituzte Gaztetxeek. Intoxikazio-kanpainak, seinalatze faxistak, jazarpen poliziala, isun eta bestelako kolpe errepresiboak; eta, nola ez, Gaztetxeak ixteko eta husteko saiakerak eta prozesuak, edonolako botere-instantzien eta gobernuen partetik. Zergatik daude jopuntuan Gaztetxeak?

S. V: Uste dut, guk Burlatako Gaztetxean ikusi dugunagatik, instituzioek eta zehazki udalak dituzten mugak seinalatu ditugula beti. Hori ez zaie gustatzen eta ez zaie interesatzen, haiek sustatu nahi duten antolatzeko ereduaren aurka doalako. Argi dago molestatu egiten dugula eta traba egiten diegula, eta horregatik ez dute Gaztetxerik nahi; gazte langileok antolatzeko espazioak baitira, indarrak batzeko eta haiei guztiei aurre egiteko espazioak. Noski ez dutela halako espaziorik nahi, haien kontra joko dutenak izan daitezkeelako.

"Instituzioek [...] dituzten mugak seinalatu ditugu beti. Hori ez zaie gustatzen eta ez zaie interesatzen, haiek sustatu nahi duten antolatzeko ereduaren aurka doalako"

O. G: Argi dago, gainera, instituzioetan daudenak haien interes alderdikoien arabera mugitzen direla, eta horren arabera ulertu behar dugu alderdi bakoitzak zapaldu egingo duela interesatzen ez zaion jendea, berdin dio zein alderdi egon agintean. Ez du beti pertsona edo talde berdina zapalduko udal batek edo besteak, edo norbaiten aurka ez dute beti jarrera berdina hartuko, baina beti ere unean haien interesen aurka doan edozein zapalduko dute.

Eta horri lotuta gurako nuke azpimarratu Poliziak duen funtzioa, eta argi geratu dela izaten ari den gorakada autoritarioa. Ez gara joan behar urrunera; ez gara joan behar ez dakit nongo gerretara hori ikusteko, gure herrietan ere ikusten da. Etxarrin pasatu zena pasada bat izan zen, eta gure herrian bertan ere, Durangon, ez dakit zenbat zen ez zela ikusten halako kargarik eta foam pilota bat botatzen. Berez Poliziak funtzio hori dauka, baina ikusten ari da gorakada autoritario bat izaten ari dela, eta horregatik ere egon behar gara aurrean gazte langileok, horri aurre egiteko.

"Ikusten ari da gorakada autoritario bat izaten ari dela, eta horregatik ere egon behar gara aurrean gazte langileok, horri aurre egiteko"

Erasoak eraso eta oztopoak oztopo, Gaztetxeen aldeko borroka bizi-bizi dagoela ikusten ari gara.

A. O: Instituzioek eta abarrek zabaldu nahi duten bertsioaren kontra, hau da, Gaztetxeak jaia egiteko leku soil batzuk direla, edo besterik gabe gazteak hor egoteko leku batzuk, nabarmena da gazte langileok benetan ikusten dugula zein den Gaztetxeek betetzen duten funtzioa eta zein beharrezkoak diren gu politizatzeko, guk sozializatzeko, eta abar.

A. A: Gernikaren kasuan, adibidez, bada jende bat inoiz ez dena hurbildu Gaztetxeen aldeko borroka horretara eta asanblada batera, baina orain, ikusita zenbat desalojo izaten ari diren eta zenbat kasu irteten ari diren, askok ikusi du Gaztetxeek funtzio bat betetzen dutela benetan eta zerbaitetarako balio dutela, eta lan egiten dela horietan. Horregatik ere ari dira indartzen Gazte Asanbladak.

"Instituzioek eta abarrek zabaldu nahi duten bertsioaren kontra, hau da, Gaztetxeak jaia egiteko leku soil batzuk direla, [...] nabarmena da gazte langileok benetan ikusten dugula zein den Gaztetxeek betetzen duten funtzioa eta zein beharrezkoak diren gu politizatzeko, guk sozializatzeko"

Zuen iritziz, zein dira gaur egungo erronka nagusiak?

S. V: Uste dut garai berri bat ireki dela nolabait. Urteak ziren ez zegoela hainbeste presentzia Gaztetxeen aldeko borrokan, baina azken hilabeteetan izan diren gatazkek ahalbidetu dute berriz espazio horien beharra mahaigaineratzea. Uste dut gazte langileok Gaztetxeen aldeko borrokan lehen lerroan egon behar garela, asanbladak indartzen, Gaztetxe berriak irekitzen, eta erasoei aurre egiten. Zenbat eta espazio gehiago izan, orduan eta indar handiagoa eta baliabide eta tresna gehiago izango ditugu.

"Zenbat eta espazio gehiago izan, orduan eta indar handiagoa eta baliabide eta tresna gehiago izango ditugu"

O. G: Erronken artean dago, gero eta espazio eta asanblada gehiago haztearekin batera, despolitizazioari aurre egitea, garai berri bat zabaldu ahal izateko. Esango nuke azken hilean Gaztetxeen aldetik dezente jardun egon dela, diskurtso sendo batekin gainera, eta uste dut garrantzitsua dela hori guztia zabaltzea, eta Gaztetxeak erreferente izatea politizazioan.

S. V: Esaten dugunean despolitizazio eta desmobilizazio garai batean gaudela, iruditzen zait horixe bera dela batzuek lortu nahi dutena; gazte despolitizatuak, gazte desmobilizatuak izatea. Orduan, gutaz asko zabaltzen duten ideia bat da hori: lau gazte direla, ez dutela babesik, parranda egiten dutela, eta kitto. Eta uste dut aste hauetan argi geratu dela ez garela lau gazte; Euskal Herriko gazte pila garela, gazte antolatuak, asanblada antolatuak, eta ardura hartzen dugula Gaztetxeen aldeko borroka aurrera eramateko. Uste dut ikusi dela indarra daukagula. Horregatik, botere-posizioetatik, haien tresnak erabiltzen dituzte gutaz ideia eta gezur horiek zabaltzeko, eta intoxikazio-jarrera bat hartzen dute.

"Aste hauetan argi geratu da ez garela lau gazte; Euskal Herriko gazte pila garela, gazte antolatuak, asanblada antolatuak, eta ardura hartzen dugula Gaztetxeen aldeko borroka aurrera eramateko"

A. A: Komunikabideetatik eta abarretatik gezurrak zabaltzen badituzte ere, uste dut kale-mailan irabazi behar dugula diskurtsoa eta kale mailan esan behar diogula jendeari benetan zer gertatzen ari den. Kalean babesa lortuta egin ditzakegu gauza asko.

O. G: Horretaz gain, autoritarismoaren eta ideia erreakzionarioen gorakadarekin eta horri oso lotuta, okupazioaren aurkako kriminalizazioa oso gogorra izaten ari da. Eta hori askotan erabiltzen da gure proiektuen eta Gaztetxeen aurka, horiek gutxiesteko. Durangon ikusi genuen hori: besterik gabe "okupa" batzuk ginela zioten. Ulertu behar dugu, baina, zein helburu betetzen duen horrek. Okupazioa tresna oso garrantzitsua da jabetza pribatua kolokan jartzeko, zirrikitu hori baliatuz langileok espazioetara sarbidea edukitzeko. Borrokarako tresna oso baliotsua da.

"[Gaztetxeen] defentsa ez da herri bakoitzera mugatzen. Garrantzitsua da elkartasuna antolatua izatea, norabide berdinean joatea"

Eta garrantzitsua da gogoratzea ez ditugula Gaztetxeak zentzu lokalista batean ulertzen eta horien defentsa ez dela herri bakoitzera mugatzen. Garrantzitsua da elkartasuna antolatua izatea, norabide berdinean joatea; ez bakarrik espazioen defentsan. Edozein langile kontrolpeko espazioren garapenari dagokionez aurrera egitea denontzat da onuragarria. Eta, elkartasuna antolatzeko, uste dut funtzio oso garrantzitsua betetzen duela Defentsa Komunitateak. Gure kasuan, izugarria izan da eman digun laguntza. Ezingo ginateke inondik inora egon orain gauden puntuan, halako plataforma bategatik izan ez balitz. Uste dut, guztion kasuan, hori guztia bakarrik egiteak ez lukeela zerikusirik edukiko benetan izan dugun laguntzarekin egitearekin.